Je hebt net een interview afgenomen en komt enthousiast thuis met een berg notities of het opgenomen gesprek. Nog helemaal in de sfeer van die toffe babbel, ga je aan je computer zitten. En dan zinkt de moed je even in de schoenen. Want hoe aangenaam en boeiend jullie conversatie ook was, het valt niet altijd mee om dat op papier over te brengen. Hoe ga je van interessant gesprek naar boeiend artikel?
Kies de vorm
Een artikel dat op een interview is gebaseerd, kan verschillende vormen aannemen. Zo kan je gaan voor een traditioneel vraag-antwoordstramien, een doorlopende tekst met quotes of een combinatie van de twee: bijvoorbeeld een doorlopende tekst, met daarbij een kadertje met een paar vragen met korte antwoorden.
Doe het ruwe werk
Meestal zet ik eerst een vrij letterlijke versie van wat de geïnterviewde vertelde op papier. Dan verklein ik dat Wordbestand tot het exact de helft van mijn scherm in beslag neemt en open ik daarnaast een nieuw document. Ik begin niet te werken in mijn ruwe versie, maar hou die bij, en begin in een nieuw document aan mijn uiteindelijke artikel.
Ik verplaats stukken tekst naar het nieuwe document, herschrijf, schuif en schaaf. De citaten die ik al gebruikt heb uit de ruwe tekst markeer ik, zodat ik zie welke stukken ik nog niet gebruikt heb. Het komt trouwens niet zelden voor dat ik bepaalde stukken helemaal niet gebruik in het artikel omdat ze niet relevant of interessant zijn. Of wegens plaatsgebrek.
Puzzel als een pro
Ik zie een artikel als een puzzel: je hebt losse elementen die je samen moet voegen tot een mooi geheel. ‘Schuiven’ met je puzzelstukken is daarbij de boodschap. Soms verplaats ik een zin of alinea wel drie keer vooraleer ik voel dat hij daar op de juiste plek staat. Dat is altijd wat subjectief: schrijven is immers geen exacte wetenschap.
Zelfs als je met de vraag-antwoordvorm werkt, hoeven de vragen in je artikel niet dezelfde volgorde te krijgen als tijdens het gesprek. Je kan de vragen ook herformuleren in je artikel, verschillende vragen en hun antwoorden samenvoegen.
Als je met een doorlopende tekst met quotes werkt, kan je bovendien bepaalde zaken die de geïnterviewde gezegd heeft in je eigen tekst verwerken en niet als quote weergeven. Natuurlijk moet je daarbij wel extra zorgvuldig te werk gaan en zorgen dat je eigen interpretatie niet met de waarheid aan de haal gaat.
Pas op met herhaling. Soms zegt een geïnterviewde drie keer hetzelfde in net iets andere bewoordingen. Kies de leukste bewoording uit en neem die, de andere uitspraken gebruik je niet. Of voeg ze samen tot één zin.
Kneed het deeg
Kneed je zinnen alsof het deeg voor een ambachtelijk boerenbrood is. Het is niet omdat je iemand citeert, dat je alles letterlijk moet weergeven. Spreektaal mag je gerust bijschaven.
Opgelet: leg de geïnterviewde nooit zomaar iets in de mond. Natuurlijk kan je het op een leuke manier verwoorden, maar zorg dat het wel waarheidsgetrouw blijft en dat de geïnterviewde zichzelf nog herkent in het stuk.
Tips voor tijdens het interview zelf
Ontspannen babbel
Val niet met de deur in huis. Voer eerst wat smalltalk. Dan komen de leuke, makkelijke vragen. Laat de geïnterviewde honderduit over zichzelf vertellen. De meeste mensen praten graag over zichzelf.
Hierdoor ontstaat er al snel een soort band tussen jullie, een opstapje naar de moeilijke, lastige of zelfs kritische vragen. Doordat je eerst een positieve sfeer hebt gecreëerd, zal je gesprekspartner deze vragen minder snel als een ‘aanval’ zien. En in het uiterste geval, wanneer hij of zij door je vraag dichtklapt, heb je toch al een heleboel vragen gesteld. Stel dat dit gebeurt aan het begin van het interview… De manier waarop je zaken formuleert, doet natuurlijk ook veel.
Maak er een natuurlijk gesprek van, zodat de geïnterviewde een beetje vergeet dat het een interview is, dat ook nog eens wordt uitgeschreven. Uiteraard is het wel de bedoeling dat vooral de geïnterviewde aan het woord is.
Let ook goed op wanneer je de opname beëindigt of je notitieboekje wegstopt en het interview officieel afrondt. Vaak onthult je gesprekspartner dan plots nog super interessante zaken. Vergewis je er wel van dat deze niet off the record zijn, en je ze dus mag publiceren.
Vragen is luisteren
Luister goed! Dat lijkt een binnenkopper, maar vaak zijn mensen zelfs tijdens interviews meer bezig met hun volgende vraag of wat ze willen of denken te horen, dan met wat hun gesprekspartner daadwerkelijk zegt.
Vraag door. Weet je niet zeker wat hij/zij bedoelt? Vraag het gewoon. Domme vragen bestaan niet, slechte teksten wel.
Herhaal wat de geïnterviewde net gezegd heeft, vat samen. Dan nodig je hem/haar uit om verder te vertellen, er dieper op in te gaan. Bovendien geef je aan dat je aan het luisteren bent en kan je er zo achter komen of je hem of haar wel goed begrepen hebt.
Open vs. gesloten vragen
In principe stel je altijd open vragen, tenzij je een expliciete bevestiging of ontkenning wilt. Of als iemand zo vaag is, dat je echt even duidelijkheid nodig hebt.
Zorg dat de 5w’s beantwoord zijn: wie, wat, waar, wanneer, waarom. Ook hoe kan interessant zijn.
Vervolgvragen zijn ook handig. Wat gebeurde er toen? Wat deed je daarna? Hoe reageerde hij daarop? Wie waren er nog betrokken? Ga je dit in de toekomst nog zo doen? Wat heb je hieruit geleerd? Welke tips heb jij voor mensen die hetzelfde meemaken?
Tot slot: laat je de geïnterviewde het artikel nalezen?
Ik doe dat altijd. Het voordeel is dat er niets zal instaan waar je gesprekspartner zich niet in kan vinden. Bovendien krijgt hij of zij de kans om zaken die jij niet helemaal goed hebt begrepen of neergeschreven, te verbeteren en dingen aan te vullen.
Het nadeel? Dat mensen soms heel wat willen veranderen, zaken schrappen die ze wel degelijk zo gezegd hebben en alle juice uit je stuk halen. Dat gebeurt nu eenmaal af en toe.
Ik heb tijdens mijn opleiding journalistiek geleerd dat je in principe enkel dingen moet veranderen die niet juist zijn en dat je onredelijke vragen om gedane uitspraken te schrappen aan je voorbij mag laten gaan.
Dat is de wettelijke kant van het verhaal. Zelf voel ik me er absoluut niet goed bij om dingen te publiceren waar de geïnterviewde zelf niet achter staat. Uiteindelijk is het toch het fijnste als zowel jij, je lezer als de geïnterviewde van het artikel kunnen genieten. Maar dat is mijn persoonlijke mening.
(c) Leen Raats
teksttype.be 
Geef een reactie